เสาวรส หรือ สุคนธรส เป็นผลไม้รสเปรี้ยวที่สาว ๆ ชอบรับประทาน เนื่องจากมีรสชาติที่เป็นเอกลักษณะและยังให้พลังงานต่ำอีกด้วย โดยเสาวรสมีวิตามินเอ และซีสูง รวมถึงมีแร่ธาตุ ใยอาหารและสารที่เป็นประโยชน์ต่อร่างกายมากกมาย
การดื่มน้ำเสาวรสนอกจากจะให้ประโยชน์ต่อร่างกายในด้านสารอาหารแล้ว เช่นวิตามินเอที่ช่วยบำรุงสายตา และวิตามินซีที่ช่วยเสริมภูมิต้านทาน เสาวรสยังสามารถลดระดับไขมันในเลือดได้ด้วย โดยสามารถเพิ่มไขมันดี (HDL) และสามารถลดไขมันเลว (LDL) ได้อีกด้วย
ชื่อสมุนไพร: เสาวรส
ชื่อทางวิทยาศาสตร์: Passiflora laurifolia1 L. , Passiflora quadrangularis L2., Passiflora edulis Sims3
ชื่อวงศ์: PASSIFLORACEAE
ชื่ออื่นๆ: สุคนธรส, Jamaica honey-suckle, Passion fruit, Yellow granadilla
เป็นไม้เถาเลื้อย เถามีลักษณะกลม ใบ เป็นใบเดี่ยว ขอบใบหยักลึก ที่ก้านใบมีต่อมใบ ดกหนา เป็นมันสีเขียวแก่ เนื้อใบเหนียว ออกดอกเดี่ยวขนาดใหญ่ ดอกช่อกระจุก (cyme) มีดอกย่อยดอกเดียวออกตรงข้ามกับมือจับ เนื่องจากดอกกลางไม่เจริญ ดอกข้างด้านหนึ่งเปลี่ยนเป็นมือจับ ยาว 5-20 เซนติเมตร ก้านดอกยาว 2-6 เซนติเมตร ใบประดับ และใบประดับย่อยรูปไข่ ปลายมนหรือแหลม ขอบจักฟันเลื่อยเรียงกันเป็นชั้น กลีบดอกสีขาว เส้นผ่านศูนย์กลางดอก 4-7 เซนติเมตร กลีบเลี้ยงสีเขียว กลีบเลี้ยงและกลีบดอกรูปขอบขนาน ปลายมน มีรยางค์เรียงเป็นวง 4-5 ชั้น สองชั้นนอก ยาวกว่าชั้นด้านใน รยางค์รูปคล้ายเส้นด้าย ส่วนโคนสีม่วงเข้ม ส่วนปลายมีสีขาว ดอกมีกลิ่นหอม ดอกสมบูรณ์เพศ มีก้านชูทั้งเกสรเพศผู้และเกสรเพศเมียให้สูงขึ้น (androgynophore) ก้านชูสูง 1-1.2 เซนติเมตรเกสรเพศเมียมี 3 อัน ยอดเกสรเพศเมียรูปไต เกสรเพศผู้ 5 อัน ก้านชูอับเรณูยาว 5-6 มิลลิเมตร ฐานรองดอกรูปถ้วย ผลกลมหรือรูปไข่ เส้นผ่านศูนย์กลาง 4-7 เซนติเมตร ผลอ่อนสีเขียวมีกระสีขาว เมื่อสุกจะมีสีเหลืองนวล มีเมล็ดจำนวนมาก รูปไข่ สีน้ำตาลเข้มหรือดำ ขนาด 5-6 มิลลิเมตร แต่ละเมล็ดถูกหุ้มด้วยรกซึ่งบรรจุน้ำสีเหลืองลักษณะเหนียวข้น ภายในผลมีน้ำมาก ผลและเมล็ดรับประทานได้
ในใบและลำต้นของเสาวรสมีสารจำพวกฟีโนลิก (phenolic) โดยหากสกัดด้วยเมานอลจะพบ 9.78% ซึ่งสารฟีนอโนลิกนี้มีประสิทธิภาพในการต้านอนุมูลอิสระได้ดี นอกจากนี้ยังพบสารอีกหลายชนิดทั้งจากใบและผลของเสาวรส เช่น flavonoids, alkaloids, glycosides, carotenoids และ vitamin A และ C
จากที่ผลของเสาวรสมีวิตามินหลากหลายชนิด ประกอบกับมีสารช่วยต้านอนุมูลอิสระ จึงสามารถรับประทานเพื่อช่วยบำรุงร่างกาย เสริมสร้างภูมิต้านทานได้ และอาจทำให้ลดความเสี่ยงในการเป็นมะเร็ง แต่ปัจจุบันยังไม่มีงานวิจัยในมนุษย์ที่พิสูจน์ผลจากการรับประทานเสาวรส4,5,6
สารสกัดจากใบและลำต้นของเสาวรสโดยใช้เมทานอลสามารถยับยั้งเชื้อแบคทีเรียแกรมบวกได้ดี เช่น L. monocytogenes, S. gallolyticus, S. aureus, B. subtilis และ B. cereus แต่จากการทดสอบกับเชื้อแกรมลบ ได้แก่ P. aeruginosa, E.coli, และ K. oxytoca พบว่ามีฤทธิ์ในการฆ่าเชื้ออ่อนมาก5
จากการทดลองให้น้ำเสาวรส (Passiflora edulis) ในหนูทดลองขนาด 1,000 mg/kg พบว่ามีการเพิ่มขึ้นของ high-density lipoproteincholesterol และมีการลดลงของ low-density lipoprotein-cholesterol และ free fatty acid levels เมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุม แต่พบความแตกต่างของ triglycerides, very low-density lipoprotein-cholesterol, superoxide dismutase activity, และ total glutathione concentration6
ลดไขมันในเลือด
การต้านอนุมูลอิสระ-จากการที่ผลของเสาวรสมีวิตามินเอ และซีสูง ซึ่งเป็นสารต้านอนุมูลอิสระได้ดี จึงอาจลดความเสี่ยงของการเกิดมะเร็งได้ อีกทั้งเสาวรสยังมีสารจำพวกฟลาโวนอยด์ ซึ่งอาจฆ่าเซลล์มะเร็งได้อีกด้วย การที่วิตามินเอและซีสูงยังสามารถบำรุงร่างกาย บำรุงสายตาและเสริมสร้างภูมิต้านทานได้อีกด้วย
กากใยอาหารสูง-ผลเสาวรสมี soluble fiber อยู่ในปริมาณมาก ซึ่งสามารถดูดซับ toxin ที่ค้างอยู่ภายในลำไส้และกระตุ้นการเคลื่อนไหวของลำไส้ด้วย ซึ่งสามารถลดความเสี่ยงของการเกิดมะเร็งลำไส้ได้
ส่วนที่นำมาใช้: ผล
ใช้ผลที่แก่จัด ไม่จำกัดจำนวน ล้างสะอาด ผ่าครึ่ง คั้นเอาแต่น้ำ เติมเกลือและน้ำตาลเล็กน้อย ให้รสกลมกล่อมตามชอบ ใช้ดื่มเป็นน้ำผลไม้ ลดไขมันในเส้นเลือด และบำรุงร่างกาย