ขี้เหล็ก ต้านมะเร็ง

ขี้เหล็ก ผักพื้นบ้านที่เราสามารถหาซื้อรับประทานได้ทั่วไป มีคุณประโยชน์มากมายหลายด้าน ช่วยทำให้ลดคลายกังวล ช่วยให้นอนหลับสบาย ช่วยปรับสมดุลธาตุในร่างกาย แก้โรคกระษัย และยังสามารถต้านมะเร็งได้อีกด้วย

ชื่อสมุนไพร: ขี้เหล็ก
ชื่อวิทยาศาสตร์: Senna siamea
ชื่อวงศ์: Fabaceae (Leguminosae)
ชื่อพ้อง ชื่อท้องถิ่น: ขี้เหล็กแก่น (ราชบุรี), ขี้เหล็กบ้าน (ลำปาง), ขี้เหล็กหลวง (ภาคเหนือ), ขี้เหล็กใหญ่ (ภาคกลางบางที่), ผักจี้ลี้ (ฉาน-แม่ฮ่องสอน), ยะหา (มลายู-ปัตตานี) และขี้เหล็กจิหรี่ (ภาคใต้)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของสมุนไพร

ต้นขี้เหล็กเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กถึงปานกลาง ผลัดใบ สูงประมาณ 8-15 เมตร ลำต้นมักคดงอเป็นปุ่มเปลือกสีเทาถึงสีน้ำตาลดำ ยอดอ่อนสีแดงเรื่อๆ ใบประกอบเป็นแบบขนนก เรียงสลับกัน มีใบย่อย 5-12 คู่ ปลายสุดมีใบเดียว ดอกช่อสีเหลืองอยู่ตามปลายกิ่ง ดอกจะบานจากโคนช่อไปยังปลายช่อ กลีบเลี้ยงมี 3-4 กลีบ กลีบดอกมี 5 กลีบ เกสรตัวผู้ 10 อัน ผลเป็นฝักแบนยาวมีสีคล้ำ เมล็ดรูปไข่ยาวแบนสีน้ำตาลอ่อนเรียงตามขวางมี 20-30 เมล็ด เนื้อไม้มีสีน้ำตาลแก่เกือบดำ ส่วนของดอกและใบขี้เหล็กใช้เป็นอาหารในหลายประเทศ เช่น ไทย พม่า อินเดีย และมาเลเซีย เป็นต้น

ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา

1. ฤทธิ์ในการต้านมะเร็ง

สาร Flavonoids ที่อยู่ในใบของขี้เหล็ก มีฤทธิ์เป็นสารต้านอนุมูลอิสระ (antioxidant) ซึ่งช่วยต้านการเกิดมะเร็งได้ และยังมีการศึกษาวิจัยในสัตว์ทดลองพบว่า ขี้เหล็กมีฤทธิ์ต้านมะเร็งในสัตว์ทดลอง โดยหลังจากให้สารสกัดขี้เหล็กกับหนูที่ได้รับสารก่อมะเร็ง (Carcinogen) แล้วพบว่ามีการเพิ่มขึ้นของระดับ glutathione S-transferase (GST) และ UDP- glucuronosyltransferase (UGT) ซึ่งต้านการเกิดมะเร็ง ทำให้หนูเกิดมะเร็งช้าลง และลดการกระจายตัวของมะเร็งเต้านมในหนูได้

2. ฤทธิ์ลดอาการวิตกกังวลและช่วยให้นอนหลับ

จากการทดสอบสารบาราคอล (barakol) จากใบอ่อน พบว่ามีผลทำให้หนูขาวซึม เคลื่อนไหวช้าลง และทำให้หลับ พร้อมทั้งมีฤทธิ์ในการคลายกังวลเมื่อใช้ในขนาดต่ำ

 

สรรพคุณ

ใบ มีแคลเซียมและฟอสฟอรัสสูง ช่วยเสริมสร้างกระดูกและฟันให้แข็งแรง, มีสารที่ชื่อ “บาราคอล (barakol)” ที่ช่วยในการคลายความเครียด บรรเทาอาการจิตฟุ้งซ่าน

ดอก ช่วยยับยั้งและชะลอการขยายตัวของเซลล์มะเร็ง, มีวิตามินที่ช่วยบำรุงและรักษาสายตา, ช่วยเสริมสร้างภูมิต้านทานโรคป้องกันหวัด ช่วยทำ ให้แผลหายเร็วขึ้น

ราก ช่วยบำรุงธาตุ, ช่วยเจริญธาตุไฟ

แก่น แก้ธาตุพิการ ทำให้ตัวเย็น, ช่วยรักษามะเร็งปอด ปอดอักเสบ มะเร็งลำไส้มะเร็งกระเพาะอาหาร, เป็นยาระบาย

ทั้งต้น ช่วยแก้โรคกระษัย

ส่วนที่นำมาใช้

ใบ ดอก ราก แก่น (ทั้งต้น)

ความเป็นพิษของสมุนไพร

การรับประทานขี้เหล็กในขนาดสูงและต่อเนื่อง โดยเฉพาะลักษณะที่นำใบขี้เหล็กไปตากแห้งแล้วบรรจุเป็นเม็ด อาจทำให้เกิดการเสื่อมและตายของเซลล์ตับ อาจทำให้เกิดภาวะตับอักเสบหรือเกิดโรคตับได้ จากสารบาราคอล (barakol) ซึ่งเป็นสาระสำคัญที่อยู่ในใบอ่อนของขี้เหล็ก โดยจะสังเกตได้จากมีอาการตัวเหลือง ตาเหลือง ดีซ่าน เป็นต้น

เอกสารอ้างอิง

1. Medplant. ขี้เหล็ก. [อินเทอร์เน็ต]. 2560 [เข้าถึงเมื่อ 3 ส.ค. 2560]. เข้าถึงได้จาก: http://www.medplant.mahidol.ac.th/herb_aids/data/unsleep/s_siamea.htm
2. Herbal medicine. Herbal medicine use Senna siamea. [Internet]. 2017 [cited 2017 Aug 3]. Available from: http://www.herbs-medicine.com/2016/04/herbalife-use-senna-siamea.html
3. ขี้เหล็ก. [อินเทอร์เน็ต]. 2560 [เข้าถึงเมื่อ 3 ส.ค. 2560]. เข้าถึงได้จาก: http://banluang.nan.doae.go.th/garena/pdf.16.pdf