โรคบาดทะยัก (Tetanus) เกิดจากสารพิษ (Toxin) ของเชื้อแบคทีเรีย Clostridium tetani เป็นเชื้อแบคทีเรียที่ไม่ต้องการออกซิเจน เมื่อเข้าสู่ร่างกายจะมีระยะฟักตัวประมาณ 3-21 วัน
อาการที่สำคัญ คือ ขากรรไกรแข็ง อ้าปากไม่ได้ หน้าแบบยิ้มแสยะ กล้ามเนื้อแขนขาเกร็ง หลังแข็งและแอ่น ถ้ามีเสียงดังหรือจับต้องตัว จะชักกระตุกมากขึ้น หน้าเขียวและเสียชีวิตได้
ผู้ป่วยโรคนี้ได้รับเชื้อผ่านทางบาดแผลลึกและปิด เช่น ถูกหนามหรือตะปูตำ บาดแผลจากการตัดสายสะดือด้วยของมีคมที่ไม่สะอาด หรือบาดแผลจากการถูกสัตว์กัด ยาปฏิชีวนะกำจัดเชื้อได้ไม่ดีและไม่สามารถกำจัดสารพิษที่ก่อให้เกิดโรคได้ แต่การให้วัคซีน (TT) ช่วยป้องกันโรคบาดทะยักได้เป็นอย่างดีและการให้อิมมูโนโกลบูลิน (TIG) สามารถช่วยกำจัดสารพิษได้
วัคซีนป้องกันโรคบาดทะยักเป็นวัคซีนที่ทำจากสารพิษ (Toxin) ของเชื้อบาดทะยักและทำให้หมดฤทธิ์ด้วยสารเคมี เรียกว่า ทอกซอยด์ (Toxoid) แบ่งออกเป็น 4 ประเภท คือ
ภูมิคุ้มกันต่อโรคบาดทะยักจะเกิดประมาณ 2 สัปดาห์ หลังได้รับวัคซีนครั้งแรก เมื่อได้รับวัคซีนครบ 3 ครั้ง จะมีภูมิคุ้มกันต่อโรคบาดทะยักเท่ากับร้อยละ 100 ทั้งนี้ภูมิคุ้มกันต่อโรคบาดทะยัก จะอยู่นานประมาณ 10 ปี จึงจำเป็นต้องกระตุ้นซ้ำทุก 10 ปี
เด็กทุกคนควรได้รับวัคซีนชนิด DTwP หรือ DTaP เมื่ออายุ 2, 4, 6, 18 เดือนและ 4-6 ปี ตามด้วยวัคซีนชนิด dT หรือ Tdap หรือ TdaP เมื่ออายุ 11-12 ปี หลังจากนั้นกระตุ้นด้วยวัคซีนชนิด dT ทุก 10 ปี
ผู้ใหญ่ควรได้รับวัคซีนชนิด Tdap หรือ TdaP 1 เข็ม เมื่ออายุ 20 ปี ไม่ว่าจะเคยได้รับวัคซีนชนิด TT หรือ dT มานานเท่าใดก็ตาม หลังจากนั้นกระตุ้นด้วยวัคซีนชนิด dT ทุก 10 ปี
หญิงตั้งครรภ์ควรได้รับวัคซีนชนิด Tdap 1 เข็ม เมื่ออายุครรภ์ 27-36 สัปดาห์ ทุกการตั้งครรภ์
ปัจจุบันให้ใช้วัคซีนชนิด dT (หรือ DT หรือ DTP ถ้าเป็นเด็กอายุน้อยกว่า 7 ปี) ฉีดเข้ากล้ามเนื้อ แทนวัคซีนชนิด TT เสมอ การพิจารณาให้วัคซีนป้องกันโรคบาดทะยักเมื่อมีบาดแผลขึ้นกับประวัติการได้รับวัคซีนป้องกันบาดทะยักและลักษณะบาดแผล ดังตาราง
ปฏิกิริยาจากการฉีดวัคซีน อาจมีอาการไข้ ปวด บวม แดงร้อนบริเวณที่ฉีด หากมีไข้ให้เช็ดตัวด้วยน้ำธรรมดาและรับประทานยาลดไข้ หากมีอาการปวดมากให้ใช้น้ำเย็นประคบและรับประทานยาแก้ปวด
ห้ามฉีดวัคซีนชนิด DTwP และ DTaP ในเด็กอายุมากกว่า 7 ปี และผู้ใหญ่ เพราะอาจมีปฏิกิริยารุนแรงจากวัคซีนไอกรนและปริมาณแอนติเจนที่สูงของเชื้อคอตีบ
ห้ามฉีดวัคซีนที่มีส่วนประกอบของไอกรน ถ้ามีอาการทางสมอง (Encephalopathy) ภายใน 7 วัน หลังฉีดวัคซีน รวมถึงผู้ป่วยที่มีโรคทางสมองที่ควบคุมอาการไม่ได้