อะม็อกซีซิลลิน (Amoxicillin) เป็นยาที่ออกฤทธิ์กว้างปานกลาง ครอบคลุมเชื้อแบคทีเรียทั้งแกรมบวกและแกรมลบ โดยนำมาใช้รักษากับโรคติดเชื้อต่างๆในร่างกาย จึงไม่แปลก ที่หลายๆ คนจะรู้จักหรือหลายคนจะเคยได้ยิน ยาตัวนี้ใช้อย่างแพร่หลายทั้งในโรงพยาบาลและร้านยา แต่จะการติดเชื้อในแต่ละตำแหน่งก็มีขนาดและวิธีใช้ที่แตกต่างกัน
Amoxicillin จัดเป็นยากลุ่มเพนนิซิลิน (Penicillin) แบบ Moderate-spectrum Penicillin (Amino penicillin) ครอบคลุมทั้งเชื้อแบคทีเรียแกรมบวก (Gram positive bacteria): Streptococcus spp., Enterococcus spp., Listeria monocytogenes
เชื้อแบคทีเรียแกรมลบ (Gram negative bacteria): H. influenzae, E. coli, Proteus mirabilis, Salmonella spp., Shigella spp
รูปแบบที่มีการจำหน่ายในร้านยาทั่วไป จะมี 2 รูปแบบคือ
ชนิดผงละลายน้ำ มีขนาด 125 มก. และ 250 มก. ส่วนใหญ่จะใช้ในเด็ก
ชนิดเม็ดแคปซูล แบบปลดปล่อยตัวยาทันที ขนาด 500 มก.
การดูดซึม (Absorption): ยาเม็ดที่ปลดปล่อยตัวยาทันที (Immediate release) – ดูดซึมได้รวดเร็ว ทั้งขณะท้องว่างและหลังรับประทานอาหาร
ดังนั้น จึงเป็นคำตอบที่ว่า ตัวยา อะม็อกซีซิลลิน (Amoxicillin) สามารถทานยานี้ ก่อนหรือหลังอาหารก็ได้ เพราะอาหารไม่มีผลต่อการดูดซึมของยา
การกระจายของตัวยา (Distribution):
สามารถกระจายไปตามเนื้อเยื่อต่างๆของร่างกาย เช่นที่ ตับ ปอด ต่อมลูกหมาก กล้ามเนื้อ หูชั้นกลาง ต่อมน้ำลาย
สารคัดหลั่งที่ไซนัสแมกซิลลา (Maxillary sinus secretion) ซึ่งเป็นโพรงอากาศในกระดูกโหนกแก้ม
กระดูก ถุงน้ำดี น้ำดี เยื่อบุช่องท้อง น้ำไขข้อ มีการกระจายผ่านน้ำไขสันหลังได้ไม่ดี (ยกเว้นในกรณีที่เยื่อหุ้มสมองอักเสบ)
ยาจับกับโปรตีน (Protein binding) ได้ประมาณ 20%
ค่าครึ่งชีวิตของยา (Elimination half-life): ยาเม็ดที่ปลดปล่อยตัวยาทันที (Immediate release) – ผู้ใหญ่ เฉลี่ยอยู่ที่ 61.3 นาที
การขับยาออก: ผ่านทางปัสสาวะ (60% ขับออกในรูปเดิม)
อะม็อกซีซิลลิน (Amoxicillin) มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรีย ที่สัมพันธ์กันกับระยะเวลา (Time dependent killing effect) หมายถึงมีฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อแบคทีเรีย โดยให้ระดับของยา มีในเลือดสูงกว่า MIC ที่นานมากพอ
Pregnancy category: B (มีการศึกษาทดลองในสัตว์พบว่า มีความเสี่ยงน้อยมากและการศึกษาทดลองในคนไม่พบความเสี่ยง)
การให้นมบุตร (Lactation): สามารถขับออกทางน้ำนมได้ ดังนั้นต้องใช้ด้วยความระมัดระวัง
จะเห็นได้ว่ายา Amoxicillin มีการกระจายของตัวยาไปได้หลายตำแหน่งในร่างกาย อีกทั้งยังครอบคลุมเชื้อแบคทีเรียทั้งแกรมบวกและแกรมลบหลายชนิด ดังนั้นจึงมีการนำยา Amoxicillin มาใช้ในหลากหลายโรคที่เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในร้านยาชุมชนที่มีโอกาสที่จะได้จ่ายยานี้ค่อนข้างสูง แต่เนื่องจากการใช้ยา Amoxicillin ในโรคติดเชื้อที่มีตำแหน่งของการติดเชื้อต่างกันหรือเชื้อก่อโรคที่เป็นสาเหตุต่างกันนั้น ก็ส่งผลต่อขนาดของการใช้ยา วิธีการใช้ยา และระยะเวลาที่ต่างกัน
การติดเชื้อที่หู คอ จมูก (Ear, Nose, Throat infection) – คอหอยอักเสบจากการติดเชื้อแบคทีเรีย GAS หรือ ต่อมทอนซิลอักเสบ Tonsillitis
อายุน้อยกว่า 3 เดือน
ขนาดสูงสุดไม่เกิน 30 มก./กก./วัน แบ่งให้ทุก 12 ชั่วโมง เป็นเวลา 48-72 ชั่วโมง;
เป็นเวลาอย่างน้อย 10 วัน สำหรับการติดเชื้อ S.pyogenes
อายุมากกว่า 3 เดือนและน้ำหนักไม่เกิน 40 กก.
ให้ 25-45 มก./กก./วัน แบ่งให้ทุก 12 ชั่วโมง หรือ 20-40 มก./กก./วัน แบ่งให้ทุก 8 ชั่วโมง เป็นเวลา 10-14 วัน
อายุมากกว่า 3 เดือนและน้ำหนักมากกว่า 40 กก.
ติดเชื้อปานกลาง : 500 มก. ทุก 12 ชั่วโมง หรือ 250 มก. ทุก 8 ชั่วโมง เป็นเวลา 10-14 วันติดเชื้อรุนแรง : 875 มก. ทุก 12 ชั่วโมง หรือ 500 มก. ทุก 8 ชั่วโมง เป็นเวลา 10-14 วัน
หูชั้นกลางอักเสบเฉียบพลัน (Otitis media infection)
ให้ 80-90 มก./กก./วัน แบ่งให้ทุก 8-12 ชั่วโมง เป็นเวลา 10-14 วัน
การติดเชื้อที่หู คอ จมูก (Ear, Nose, Throat infection) – คอหอยอักเสบจากการติดเชื้อแบคทีเรีย GAS หรือ ต่อมทอนซิลอักเสบ (Tonsillitis)
การติดเชื้อที่ไม่รุนแรงถึงปานกลาง (Mild to moderate)
500 มก. ทุก 12 ชั่วโมง หรือ 250 มก. ทุก 8 ชั่วโมง เป็นเวลา 10-14 วัน
การติดเชื้อที่รุนแรง (Severe)
875 มก. ทุก 12 ชั่วโมง หรือ 500 มก. ทุก 8 ชั่วโมง เป็นเวลา 10-14 วัน
ไซนัสอักเสบเฉียบพลัน (Rhinosinusitis, acute bacterial)
ใช้ในผู้ป่วยที่ไม่รุนแรงและไม่มีความเสี่ยงที่จะติดเชื้อดื้อยา (S. pneumoniae resistance) เช่น อายุมากกว่า 65 ปี เคยเข้ารับการพักษาที่โรงพยาบาลหรือได้รับยาฆ่าเชื้อแบคทีเรียมาก่อนหน้า ภูมิคุ้มกันบกพร่อง (Petal 2018)
500 มก. ทุก 8 ชั่วโมง หรือ 875 มก. ทุก 12 ชั่วโมง เป็นเวลา 7-10 วัน
ติดเชื้อที่หูชั้นกลาง (Otitis media infection)
การติดเชื้อที่ไม่รุนแรงถึงปานกลาง (Mild to moderate)
ความเห็นจากผู้เชี่ยวชาญ: 500 มก. ทุก 8 ชั่วโมงหรือ 875 มก. ทุก 12 ชั่วโมง เป็นระยะเวลา 5-7 วัน (Limb 2019)
การติดเชื้อที่รุนแรง (Severe)
ความเห็นของผู้เชี่ยวชาญ: แนะนำ Amoxicillin/clavulanate มากกว่า Amoxicillin เนื่องจากมีความกังวลถึงเชื้อ Streptococcus pneumoniae ที่มีความไวต่อยา Amoxicillin น้อยและเชื้อในหูอื่นๆ
500 มก. ทุก 8 ชั่วโมงหรือ 875 มก. ทุก 12 ชั่วโมง เป็นระยะเวลา 10 วัน (Limb 2019)
การติดเชื้อที่ทางเดินปัสสาวะ (สำหรับเชื้อ E. coli, P. mirabilis, or E. faecalis)
ไม่แนะนำให้ใช้ประสิทธิภาพด้วยกว่าเมื่อเทียบกับยาที่ควรใช้ลำดับแรก เนื่องจากมีความชุกของการดื้อยาสูง
การติดเชื้อที่ไม่รุนแรงถึงปานกลาง (Mild to moderate)
500 มก. ทุก 12 ชั่วโมง หรือ 250 มก. ทุก 8 ชั่วโมง เป็นเวลาอย่างน้อย 5 วัน
การติดเชื้อที่รุนแรง (Severe)
875 มก. ทุก 12 ชั่วโมง หรือ 500 มก. ทุก 8 ชั่วโมง เป็นเวลามากที่สุด 14 วัน
การติดเชื้อที่ผิวหนัง (Skin and soft tissue infection)
การติดเชื้อที่ไม่รุนแรงถึงปานกลาง (Mild to moderate)
500 มก. ทุก 12 ชั่วโมง หรือ 250 มก. ทุก 8 ชั่วโมง เป็นเวลา 7-10 วัน
การติดเชื้อที่รุนแรง (Severe)
875 มก. ทุก 12 ชั่วโมง หรือ 500 มก. ทุก 8 ชั่วโมง เป็นเวลา 14 วัน
ไฟลามทุ่ง (Erysipelas) – ไม่รุนแรง (Mild)
500 มก. ทุก 8 ชั่วโมง หรือ 875 มก. ทุก 12 ชั่วโมง เป็นเวลา 5 วัน อาจได้ถึง 14 วัน หากผู้ป่วยมีการตอบต่อยาสนองช้า มีอาการรุนแรง หรือภูมิคุ้มกันบกพร่อง
การติดเชื้อ Helicobacter Pylori ซึ่งเป็นสาเหตุของการเกิดแผลในกระเพาะอาหาร (Helicobacter Pylori eradication)
สูตร Triple therapy – เป็นเวลา 14 วัน
สูตร Concomitant – เป็นเวลา 10-14 วัน
สูตร Levofloxacin triple therapy – เป็นเวลา 10-14 วัน
สูตร High dose dual therapy (ในผู้ที่ดื้อต่อยาหรือไม่สามารถใช้ยา Clarithromycin ได้) – เป็นเวลา 14 วัน
1.Medscape. amoxicillin (Rx) [Internet]. [cited 2019 Aug 16]. Available from: https://reference.medscape.com/drug/amoxil-amoxicillin-342473
2.Lexi-Comp, Inc. (Lexi-Drugs®). Lexi-Comp, Inc.; August 15, 2019.
3.UpToDate, Inc. (UpToDate®). UpToDate, Inc.; August 15, 2019.