ทำไมไม่ควรกินยา Methotrexate พร้อมกับ Folic acid

Methotrexate คือยาอะไร?

Methotrexate เป็นยากลุ่ม DMARD ที่นำมาใช้เป็นทางเลือกแรก สำหรับใช้ต้านการอักเสบในโรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ หรือใช้ เป็นยารักษาโรคมะเร็งต่างๆ

ที่มา : www.kleisertherapy.com/rheumatoid-arthritis

กลไกการออกฤทธิ์ของยา Methotrexate ที่มีผลต่อร่างกาย

ยา methotrexate จะไปยับยั้งเอนไซม์ dihydrofolate reductase ทำให้ folic acid ซึ่งเป็นสารตั้งต้นในการสร้าง DNA ของเซลล์ ไม่สามารถเปลี่ยนเป็นสาร tetrahydrofolate ได้ ทำให้ DNA ถูกสร้างลดลง ทำให้เนื้อเยื่อที่เจริญผิดปกติต่างๆ อย่างที่รู้จักกันคือ เซลล์มะเร็ง ไม่สามารถเจริญเติบโตต่อไปได้

นอกจากนี้ยา methotrexate ยังสามารถยับยั้งเอนไซม์ AICAR ทำให้สาร adenosine เพิ่มขึ้น ซึ่งเชื่อว่าจะส่งผลช่วยต้านการอักเสบในโรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ได้ (ดังรูป)

กลไกการออกฤทธิ์ของ methotrexate

ที่มาของรูป : www.researchgate.net/figure/221809789

ผลข้างเคียงของยา Methotrexate

• คลื่นไส้ อาเจียน
• ช่องปากเป็นแผล
• ผมร่วง
• กดไขกระดูก
• ตับอักเสบ

รายงานการศึกษาการให้ยา Folic acid พร้อมกับ Methotrexate พบว่า

• สามารถลดผลข้างเคียงของยา methotrexate ได้โดยไม่ส่งผลกระทบต่อประสิทธิภาพของยา methotrexate แต่ก็พบว่าการใช้ยา folic acid สามารถลดประสิทธิภาพของยา methotrexate ในการรักษาโรคสะเก็ดเงินได้ สำหรับยา folinic acid ซึ่งเป็นรูปแบบออกฤทธิ์ของยา folic acid ที่ไม่ต้องผ่านเอนไซม์ dihydrofolate reductase พบว่าสามารถใช้ลดผลข้างเคียงต่างๆจากยา methotrexate ได้เช่นเดียวกันกับยา folic acid
• มีการศึกษาพบว่าการใช้ขนาดยา folinic ที่สูงกว่า 5 mg/week สามารถลดประสิทธิภาพของยา methotrexate ได้ นอกจากนี้ยา folinic ยังมีราคาแพง ดังนั้นในปัจจุบันจึงแนะนำให้ใช้ยา folic acid มากกว่า โดยให้ขนาดของ folic acid อย่างน้อย 5 mg ต่อสัปดาห์หรือ 1 mg ต่อ วัน ก็ได้ร่วมกับ methotrexate เพื่อลดผลข้างเคียงของยา methotrexate
• การให้ folic acid ร่วมกับ methotrexate นั้นบางการศึกษามีการแนะนำให้ใช้ folic acid ห่างจากยา methotrexate 24 ชม. เนื่องจากมีความเชื่อว่า folic acid จะไปรบกวนการดูดซึมของยา methotrexate ทำให้ประสิทธิภาพของยาลดลงได้ แต่ก็ยังไม่มีหลักฐานที่ชัดเจน ในการสนับสนุนความเชื่อนี้ก็ตาม

Reference

1. Shen S, O’Brien T, Yap LM, Prince HM, McCormack CJ. The use of methotrexate in dermatology: a review. Australasian Journal of Dermatology. 2012 Feb 1;53(1):1-8.
2. Hoekstra M, Van Ede AE, Haagsma CJ, Van De Laar MA, Huizinga TW, Kruijsen MW, Laan RF. Factors associated with toxicity, final dose, and efficacy of methotrexate in patients with rheumatoid arthritis. Annals of the rheumatic diseases. 2003 May 1;62(5):423-6.
3. Singh JA, Furst DE, Bharat A, Curtis JR, Kavanaugh AF, Kremer JM, Moreland LW, O’Dell J, Winthrop KL, Beukelman T, Bridges SL. 2012 Update of the 2008 American College of Rheumatology recommendations for the use of disease‐modifying antirheumatic drugs and biologic agents in the treatment of rheumatoid arthritis. Arthritis care & research. 2012 May 1;64(5):625-39.
4. Smolen JS, Landewé R, Breedveld FC, Dougados M, Emery P, Gaujoux-Viala C, Gorter S, Knevel R, Nam J, Schoels M, Aletaha D. EULAR recommendations for the management of rheumatoid arthritis with synthetic and biological diseasemodifying antirheumatic drugs. Annals of the rheumatic diseases. 2010 Jun 1;69(6):964-75.
5. Weinblatt ME. Toxicity of low dose methotrexate in rheumatoid arthritis. The Journal of rheumatology. Supplement. 1985 Dec;12:35-9.
6. Shea B, Swinden MV, Tanjong Ghogomu E, Ortiz Z, Katchamart W, Rader T, Bombardier C, Wells GA, Tugwell P. Folic acid and folinic acid for reducing side effects in patients receiving methotrexate for rheumatoid arthritis. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jan 1;5 7. Chládek J, Simková M, Vanecková J, Hroch M, Chládkova J, Martínková J, Vávrová J, Beránek M. The effect of folic acid supplementation on the pharmacokinetics and pharmacodynamics of oral methotrexate during the remission-induction period of treatment for moderate-to-severe plaque psoriasis. European journal of clinical pharmacology. 2008 Apr 1;64(4):347-55.
7. Visser K, Katchamart W, Loza E, Martinez-Lopez JA, Salliot C, Trudeau J, Bombardier C, Carmona L, Van der Heijde D, Bijlsma JW, Boumpas DT. Multinational evidence-based recommendations for the use of methotrexate in rheumatic disorders with a focus on rheumatoid arthritis: integrating systematic literature research and expert opinion of a broad international panel of rheumatologists in the 3E Initiative. Annals of the rheumatic diseases. 2009 Jul 1;68(7):1086-93
8. Morgan SL, Baggott JE. Folate supplementation during methotrexate therapy for rheumatoid arthritis. Clinical and Experimental Rheumatology-Incl Supplements. 2010 Sep 1;28(5):S102.
9. Griffith SM, Fisher J, Clarke S, Montgomery B, Jones PW, Saklatvala J, Dawes PT, Shadforth MF, Hothersall TE, Hassell AB, Hay EM. Do patients with rheumatoid arthritis established on methotrexate and folic acid 5 mg daily need to continue folic acid supplements long term?. Rheumatology. 2000 Oct 1;39(10):1102-9.