กัญชาเป็นพืชที่คนส่วนใหญ่ตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบันรู้จักกันในเรื่องของสารเสพติด ส่วนที่นิยมนำมาใช้เสพกันมีทั้งแบบสดได้แก่ ใบ ดอก และแบบที่นำไปอบแห้ง นอกจากเสพแล้วในสมัยโบราณประเทศจีนมีการใช้เส้นใยของกัญชาเพื่อถักทอ ส่วนประเทศยุโรปมีการใช้ประโยชน์ทำเป็นเชือกเพื่อการล่าสัตว์และนำเส้นใยมาทำเชือกใช้ในเรือเดินทะเลเนื่องจากมีความเหนียวทน โดยในประเทศไทยชนเผ่าทางภาคเหนือได้มีการปลูกต้นกัญชาหรือเรียกอีกชื่อว่ากัญชง เป็นพืชเศรษฐกิจอยู่แล้ว ซึ่งทางกฎหมายระบุว่ากัญชงและกัญชาเป็นพืชชนิดเดียวกัน
ชื่อสมุนไพร: กัญชา
ชื่อวิทยาศาสตร์: Cannabis sativa L.
ชื่อวงศ์: Cannabaceae
ชื่ออื่นๆ: กัญชา, กัญชง, ยาพี้, ยานอ, Marihuana, Hemp
ใบ: เป็นใบเดี่ยว รูปฝ่ามือ แผ่นใบแยกเป็น 5-7 แฉก ขอบใบเป็นฟันเลื่อยและเว้าลึกจนถึงโคนใบ ปลายใบเรียวแหลม ผิวด้านบนใบมีสีเข้มกว่าด้านล่าง ก้านใบยาว 2-7 ซม.
ดอก: มี 2 ชนิด คือ ชนิดที่มีดอกเพศผู้และเพศเมียอยู่ในต้นเดียวกัน (monoecious) และชนิดดอกเพศผู้และเพศเมียแยกกันอยู่คนละต้น (dioecious) ในประเทศไทยพบว่าพืชกัญชามีดอกเพศผู้และดอกเพศเมียอยู่ต่างต้นกัน ออกดอกเป็นช่อที่ง่ามใบหรือปลายกิ่ง ดอกเป็นสีเหลืองหรือสีเขียว
เมล็ด: เป็นเมล็ดเดี่ยว รูปไข่ป้อมผิวเรียบเป็นมันมีลายประดับสีน้ำตาล
ลำต้น: ลำต้นตั้งตรง สีเขียว สูงประมาณ 1-6 เมตร ตอนเป็นต้นกล้ามีลักษณะอวบน้ำ ในช่วง 2-3 สัปดาห์จะเริ่มมีการสร้างเนื้อไม้ เปลือกของลำต้นสามารถลอกออกเพื่อใช้ประโยชน์จากเส้นใย โดยเปลือกนอกให้เส้นใยที่ยาว เหนียว แต่ค่อนข้างหยาบ
ราก: เป็นระบบรากแก้ว
กัญชาทั่วทั้งโลกจะมีสายพันธุ์หลักๆอยู่ 3 สายพันธุ์ได้แก่
Sativa (Cannabis sativa) มีกิ่งก้านที่แผ่ขยายใบลีบเล็กและมีจำนวนมาก พบในภูมิประเทศเขตร้อนชื้นบริเวณใกล้เส้นศูนย์สูตร
Indica (Cannabis indica) มีลำต้นที่ป้อมเตี้ย ใบมีขนาดกว้างกว่า Sativa พบในภูมิประเทศหนาวเย็น
Ruderalis (Cannabis ruderalis L.) มีลำต้นที่เล็กและเตี้ย มักพบในแถบภูมิประเทศที่หนาวเย็นใกล้ขั้วโลกและมีแสงตลอดทั้งวัน
ในอดีตถึงปัจจุบันได้มีการนำสายพันธุ์หลัก 2 สายพันธุ์ได้แก่ Sativa และ Indica มาผสมกันไปมา เนื่องจากมีสารสำคัญ THC และ CBD อยู่ ซึ่งการผสมในแต่ละที่หรือการนำไปปลูกในสภาวะภูมิอากาศที่แตกต่างกันจะส่งผลให้ได้สารสำคัญที่แตกต่างกันออกไป ตัวอย่างสายพันธุ์เช่น Blue dream ที่ผสม Sativa 60% และ indica 40% สารสำคัญที่ได้จะมี THC 20% และ CBD 2% ส่วนสารพันธุ์ในประเทศได้ในอดีตมีชื่อเสียงมากคือพันธุ์ไทยหางกระรอก แต่เนื่องด้วยกฎหมายที่เข้มงวดทำให้การปลูกหรือพัฒนาสายพันธุ์เป็นไปได้ยากจนแทบจะสูญหายไป จึงทำให้ปัจจุบันไม่สามารถสู้สายพันธุ์จากต่างประเทศได้
กัญชาจัดเป็นสารเสพติดพระราชบัญญัติยาเสพติด พ.ศ.2522 โดยในปัจจุบันได้ออกพระราชบัญญัติยาเสพติด ฉบับที่ 7 พ.ศ.2562 ที่มีการปลดล็อคกัญชาให้มีการใช้เฉพาะในทางการแพทย์เท่านั้น แต่ยังคงให้กัญชาเป็นสิ่งเสพติดอยู่หากไม่ได้เพื่อการรักษา อีกทั้งยังกำหนดผู้ที่สามารถขออนุญาตปลูกกัญชาเพื่อทำการค้าหรือทดลองต่างๆ ดังต่อไปนี้
สารประกอบที่พบในกัญชาเป็นสารที่เรียกว่า Cannabinoid จะมีสารประกอบอยู่หลายชนิด แต่สารที่มีฤทธิ์ในการแพทย์จะมีอยู่ 2 ชนิดหลักๆ ดังนี้
THC (Tetrahydrocannabinol) เป็นสารที่ออกฤทธิ์กับระบบประสาท สมอง โดยจะไปกระตุ้นโดปามีน (Dopamine) ทำให้รู้สึกผ่อนคลาย แต่สารตัวนี้จะมีฤทธิ์หลอนประสาทร่วมด้วย ส่วนประโยชน์ที่ใช้ในทางการแพทย์คือ ระงับการปวด, ลดการคลื่นไส้อาเจียน, ช่วยให้อยากอาหาร เป็นต้น
CBD (Cannabidol) เป็นสารที่ไม่ออกฤทธิ์กับระบบประสาท โดยจะมีฤทธิ์ทางการแพทย์คือ ช่วยลดความกังวล, ช่วยระงับอาการทางประสาท, ลดอาการโรคลมชัก เป็นต้น
Blue Dream Strain Information [Internet]. leafly.com. [cited 29 May 2018]. Available from: https://www.leafly.com/hybrid/blue-dream